Саха  сиригэр  сыл  аайы ыҥырыа  иитиитинэн дьарыктанар киһи  элбээтэр  элбээн  иһэр. Чурапчы улууһугар кытары хас  да киһи сөбүлээн иитэр буолла. Мантан сиэттэрэн, «Саҥа олох» хаһыат «Маарыкчаан ыччаттара» сыһыарыыта сайынын  дьарык оҥостон, ыҥырыаны  иитэр  Александр Ефремовы  билиһиннэрэр. Кини  эйэҕэстик сөбүлэһэн,  ыйытыыларга  эппиэттээбитин сэргээҥ, сиһилии ааҕыҥ.

—  Александр,  үтүө сарсыарданан, бэйэҥ туһунан билиһиннэрэ түс эрэ.

—  Болтоҥо  Кындалыттан төрүттээхпин. Кэргэннээхпин,  икки  уол оҕолоохпун.  Улуус  дьаһалтатын  тутуу отделыгар инженеринэн үлэлиибин.

—  Хаһааҥҥыттан  ыҥырыа иитиитинэн дьарыктанаҕыный?

—  Мүөттээх  ыҥырыа  иитиитинэн дьарыктаммытым быйыл үһүс сайына буолла.  Болтоҥо  нэһилиэгэр  баһылык солбуйааччытынан  үлэлиир  кэммэр, гарааспар эбии тутуу оҥорон, куурусса, перепелка уонна да атын кыыллары иитэр этим. Ити кэмҥэ кэллиэгэм Мындаҕаайыттан төрүттээх кыыс ийэтэ ыҥырыа иитэрэ. Ону  оһоҕо  алдьанан, кыстатар  сирэ суох буолан икки уйа баар, миигин ыл диэбитэ.  Ыҥырыаны  иитэн  көрбөтөх буолан,  аан  бастаан,  соһуйан  эрэ хаалбытым.   Ол  да  буоллар  тиэйэн аҕалан,  хотоммор   туспа  хос  быһан туруорбутум.

— Бастакы  сылгар  туох уустуктары көрсүбүккүнүй?

—  Бастакы сылбар саас сииктээх буолан,  биир  уйаттан  ыҥырыаларым тахсыбатахтара.  Маны  таһынан тугу  оҥоруохтаахпын,  туох  үлэ ыытыахтаахпын билбэт буолан, сайын күрүөм иһигэр тыытыллыбакка турбута. Оҕолорум интэриэһиргээн бу тугуй диэн ыйыталлар этэ. Онтон мүөт сиэхпитин баҕарабыт  диэбиттэрин  иһин  анал таҥаспыт-саппыт суох буолан, көннөрү халыҥнык  таҥнан  баран  уйаттан мүөтү  хостоон,  мээнэ  ньуосканан баһан  сиир  этибит.  Эһиилги  сылыгар интэриэстэнэн,  үөрэтэн,  натуральнай мүөт доруобуйаҕа туһалаах диэн уонна оҕолорум  сөбүлээн  сиир  буолан, икки уйа ыҥырыаны уонна анал тиэхиньикэ, пуорма атыыласпытым.

— Быйыл  хас  уйаны  ииттиҥ? Хантан атыылаһаҕыный?

—  Быйыл  үс  уйа  мүөттээх ыҥырыаны  ииттим.  Биир  үөрү  уон тыһыынча солкуобайга атыылыыллар. Дьокуускай  куоракка  мүөттээх ыҥырыаларынан  дьарыктанар киһи  нөҥүө  Хабаровскай  куораттан сакаастаабытым.

—  Кыһынын тоҕо ииппэккин?

—  Кыһын  аҕыйах  уйаны  иитэр ночооттоох. 10-20  уйалаах  буоллахха, кыстатыахха  сөп. Маны  таһынан кыстыыр  усулуобуйатын  оҥоруохха, тутуһуохха  наада.  Итини  тэҥэ  сөп буолар  мүөтү  хаалларыахтааххын. Онон  быйыл  ыҥырыаларбын  атын киһиэхэ биэрбитим.

— Сайын  устата  төһө мүөтү  биэрэрий?  Ороскуоккун сабынааччыгын дуо?

—  Сайын  устата  биир  уйаттан 10-тан  тахса  лиитэрэни  ылабыт. Бэйэбитигэр  сөптөөҕү  хаалларан баран,  ордугун  атыылааччыбыт. Киилэтин икки тыһыынча солкуобайга. Биһиги  рекламалаабаппыт,  көннөрү табаарыстарбар  кэпсээбиппиттэн тарҕанан,  дьон  истэн  кэлэн  ылаллар. Онон  ороскуоппун  сабынабын.  Мин эбии үп оҥостоору буолбакка, сайынын дьарык  оҥостон,  бэйэбитигэр,  дьиэ кэргэним   сибиэһэй  мүөтү сиэтиннэр диэн иитэбин.

—  Ыҥырыалары  иитэргэ  туох, ханнык  матырыйаалы  көрөҥҥүн  үөрэммиккиний?

—  «Ютуб“  сыһыарыытыгар Николай  Осташов видеопасекатын сөбүлээн  көрөбүн. Маны  тэҥэ  Саха сиригэр  мүөттээх  ыҥырыалары иитэр  дьон  ватсапка  бөлөхтөөхпүт. Манна  ыйытыылар  үөскээтэхтэринэ суруйабыт,  ким  тугу  оҥорбутун кэпсэтэбит.  Саха  сиригэр  ыҥырыа иитиитинэн дьарыктаныы саҥа сайдан эрэр.

—  Ыҥырыаларгын  эбии аһатаҕын дуо?

—  Мүөттээх  Фацелия  сибэккини үүннэрээччибин.  Бу  үүнээйи  туһата элбэх.  Холобур,  хортуоппуйу  кытары олортоххо, хортуоппуй сирин сымнатан биэрэр.  Эргэ  сирдэргэ  үүннэрдэххинэ, ол сириҥ сымнаан хортуоппуй үчүгэйдик үүнэр.  Аны  фацелия  бобовай  үүнээйи буолан, сүөһүлэр сииллэригэр кытары үчүгэй.  Ол  иһин  отун  охсон  баран, сүөһүлэргэ биэрээччибин. Кучу от эмиэ мүөттээх, туһата элбэх.

— Инникитин  бу  эйгэнэн урбаанньыт буолар былааннааххын дуо?

—  Хобби  быһыытынан  илдьэ сылдьабын.  Урбаанньыт  буолар туһунан  толкуйдана  иликпин. Дьарыктанар  киһи  100-чэкэ  уйаны сатаан  көрөр-истэр  дииллэр.  Онно үп-харчы  наада.  Маныаха  бырайыак оҥорон,  араас  граннарга  кыттар көдьүүстээх.

Ыҥырыа  мүөтэ  эрэ  буолбакка, киниэхэ  тиктэрэр  доруобуйаҕа  эмиэ үчүгэй.  Пыльцата  эмиэ  туһалаах.  Ону барытын  үөрэтэн,  таба  туһаныахха наада.

—  Аҕааччыларга баҕа санааҥ?

—   Сөбүлүүр,  дууһаҕыт  сытар дьарыгын  булан  дьарыктаныҥ.  Иллэҥ кэмҥит  биллибэккэ,  туһалаахтык аастын.

—  Александр,  ыйытыыларбар хоруйдаабыккар  махтал! Иҥэмтиэлээх, сибиэһэй  бэйэҥ хомуйбут  мүөтүҥ  тымныы  уһун кыһыммытыгар  бар  дьонуҥ ыалдьыбакка, доруобайдык туоруулларыгар  туһалыы  турдун! Үлэҕитигэр-хамнаскытыгар ситиһиилэри баҕарабын.

Ааптар: Марфа ПЕТРОВА

Источник: http://ulus.media/2019/10/12/churapchy-olohtoo-o-y-yrya-iitiitin-sajynyn-daryk-o-ostor/